Monumenten

Je bent ze vast tegengekomen: de blauwwitte bordjes op sommige Haarlemse panden. Maar heb je er weleens bij stilgestaan wat ze eigenlijk betekenen? Allereerst is het handig om te weten dat er volgens Rijksoverheid vier verschillende monumententypes zijn:

•             Gemeentelijk monument

•             Rijksmonument

•             Provinciaal monument

•             Beschermd stads- of dorpsgezicht

Haarlem telt meer dan 2.000 monumenten en is daarmee één van de grootste monumentensteden van ons land. Het is niet verplicht om een bordje op het huis te hebben.

Gemeentelijk monument

De bordjes die je voornamelijk in Haarlem tegenkomt, zijn voor gemeentelijke monumenten. In Haarlem hebben we ruim 1200 gemeentelijke monumenten. Elke stad heeft zo zijn eigen schildje voor een gemeentelijk monument en kunnen dus qua uiterlijk verschillen. Een gemeentelijk monument wordt toegewezen aan een bouwwerk, archeologische vindplaats of landelijke structuur die van bijzondere cultuurhistorische of architectonische waarde zijn. De gemeente mag zelf bepalen wat een monument is en deze toewijzen. Aan gemeentelijke monumenten mag je niet zomaar iets veranderen.

Rijksmonument

Een rijksmonument is een gebouw dat door cultuurhistorische waarde en schoonheid van nationaal belang is. De Rijksoverheid beschermt rijksmonumenten met als doel de monumentale waarde ervan te behouden. Rijksmonumenten vallen onder de Erfgoedwet. In Haarlem zijn er ruim 1175 rijksmonumenten, deze staan vermeld in het monumentenregister. https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumentenregister

Vaak wordt gedacht dat het blauwwitte schildje staan voor een rijksmonument maar dat is onjuist.   

Provinciaal monument

In Haarlem zijn óók nog provinciale monumenten te vinden. Dat zijn gebouwen die op de provinciale monumentenlijst staan. En die vanuit de provincie worden beschermd. Provinciale monumenten komen voor in Drenthe en Noord-Holland. Voorbeelden in Haarlem zijn het Liewegje en de Veerpolder.

Het register is te vinden op: https://www.noord-holland.nl/Onderwerpen/Cultuur_en_Erfgoed

Beschermd stads- of dorpsgezicht

Dit zijn gebieden met beeldbepalende gebouwen met historische karakteristieken. Voor deze gebieden gelden aparte regels. Zo is een bestemmingsplan voor een beschermd stadgezicht of dorpsgezicht veel gedetailleerder dan een normaal bestemmingsplan. Binnen een beschermd stadsgezicht of dorpsgezicht hoeft niet elk pand een monument te zijn. In Haarlem is dat: Haarlem Centrum, Haarlem Zuid, Haarlem Zuid-West, Haarlem-Noord en het beschermd dorpsgezicht Spaarndam.

Maar waar is nu het bekendste blauw-witte schildje van?

Die hoort bij het Cultuurgoederenverdrag van Den Haag. Dit schildje geeft aan dat het gebouw een bijzondere culturele waarde heeft en daarom bij gewapende conflicten zoveel mogelijk ontzien moet worden. Het blauw-witte schildje wordt in Nederland vrij direct geassocieerd met rijksmonumenten, maar niet alle rijksmonumenten komen voor dit schildje in aanmerking (in 1990 was ongeveer 10% van de rijksmonumenten van zo’n schildje voorzien). Het schildje vindt daarnaast niet alleen toepassing op monumenten, maar kan in principe ook op bijvoorbeeld bibliotheken en museumdepots worden aangebracht.

Er is ook een kenteken bestaande uit drie schildjes, dat een uitzonderlijke beschermde status aangeeft. Dit wordt slechts zelden toegepast. Gebouwen die hiervoor in aanmerking komen, worden ingeschreven in een internationaal register.

Vind je het leuk om meer te lezen over Haarlem en zijn historie kijk dan eens op de site van de Historische vereniging Haerlem op https://www.haerlem.nl/index.php

Ook vind je prachtige stadwandelingen op de site van Gilde Haarlem https://www.gildehaarlem.nl/

Heb je nog andere vragen, stel ze mij gerust!